Meslek seçiminde bireysel özellikler

Günümüzde meslek seçimi, üniversitede bir bölüm seçmek ile eşdeğer olduğunun farkına varmalıyız. Meslek seçeneklerinin artması, meslekte uzmanlaşmanın gerekiyor olması, mesleğe hazırlanmanın uzun süreli eğitimi gerektirmesi, meslek seçiminin önemini artırmaktadır.

Bireyin kendini tanıması

Meslek – bölüm tercihi yaparken bireyler öncelikle kendini tanımalı ve buna göre bir tercih sürecine girmelidirler.

Bireyin yeteneklerinin belirlenmesi;yetenek belli bir eğitimden yararlanma gücüdür. Bireyin hangi eğitim programında başarılı olabileceğini gösterir. Yetenek meslekteki başarıyı etkileyen etkenlerden biridir ve temel gerekliliktir. Seçtiği mesleğin gerektirdiği azami yetenek düzeyine sahip olmayan bireyin o meslekte başarılı olması olası değildir. Bunun yanında sahip olduğu yeteneklerinin kapasitesinin altında bir yetenek düzeyi gerektiren mesleğe yönelen bireyin meslekte doyum sağlaması da mümkün olmayacaktır.

Seçim sürecinde olan kişinin akademik yeteneği, derslerindeki başarı ya da başarısızlığının araştırılması, sözel ya da sayısal düşünme yeteneklerinden hangisinde daha başarılı olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Bireyin Fen, Sosyal, Matematik, Türkçe derslerindeki başarısı göz ardı edilmemesi gereken ölçütlerdendir. Örneğin; Fen, matematik gibi derslerde başarı için gerekli sayısal düşünme gücüne sahip olmayan bir bireyin tıp fakültesi, diş hekimliği, mühendislikler gibi sayısal puanı ile öğrenci kabul eden yüksek öğretim programlarında başarılı olmaları mümkün değildir. Sözcükleri ustalıkla kullanamayan, zengin bir sözcük dağarcığına sahip olmayan kişinin dil ve edebiyat programında başarılı olması zordur.

Bireyin ilgi alanlarının belirlenmesi; yetenekler bireyin hangi eğitim programında daha başarılı olabileceğini gösterirken; ilgiler, bireyin hangi faaliyetlerle uğraşmaktan zevk duyacağını belirler. İlgiler, yetenekle ilişkilidir. İlgi duyduğumuz alanlar, çoğunlukla yetenekli olduğumuz alanlardır.

Seçilen mesleğin, insanlarla diyaloğu, onları yönetmeyi, yönlendirmeyi, onlara hitap etmeyi, yardım etmeyi mi yoksa insanlarla değil de objelerle uğraşmayı mı gerektiren faaliyetleri gerektiriyor sorularının yanıtları, kişinin edebiyata, müziğe ya da güzel sanatlara karşı olan ilgisinin farkedilmesini sağlayacaktır.

İnsanlara yardım etmekten, insanların sorunlarını dinleyip, sorularına çözüm aramaktan zevk almayan bir psikologun başarılı olma olasılığı düşüktür.

Kişilik özelliklerinin belirlenmesi: bireyin meslek seçiminde isabetli olabilmesi kişilik özelliklerini çok iyi tanıyıp bu özellikleri gerektiren mesleklere yönelmesine bağlıdır.

Bireylerin çok farklı kişilik özellikleri vardır. Atak, girişken, çekingen, uysal, hırslı, idealist, hayal gücü zengin, realist, mantıklı, sinirli, kendi başına buyruk, alçak gönüllü, düzenli, kurallara bağlı vb. çok çeşitli kişilik özellikleri bulunur. Bireyin sayılan bu özelliklerden hangisine sahip olduğunu belirlemesi, seçimini bu doğrultuda yapması gerekir.

Örneğin; ikna gücü yüksek, dışa dönük, insanlarla devamlı ilişki halinde olan, girişimci niteliklere sahip olan birey avukat, politikacı ya da pazarlamacı olabilir. Kurallara bağlı, düzenli, statüye önem veren, sorumlu, enselerle uğraşmaktan hoşlanan bireylerin bankacılık, büro memurluğu, muhasebe gibi mesleklere yönelmeleri isabetli olacaktır.

Oğuzhan Eyilik

Pedagog – Psikolojik Danışman